काठमाडौं, २२ साउन। काठमाडौंको ऐतिहासिक तथा सांस्कृतिक नगर बौद्धमा यस वर्षको गाईजात्रा तथा रोपाइँ जात्रा, तामाङ भाषामा ‘घोनाई’ भनेर चिनिने पर्व, साउन २५ र २६ गते दुई दिनसम्म भव्य रूपमा मनाइने भएको छ। बिहीबार आयोजित पत्रकार सम्मेलनमार्फत श्री बौद्ध तामाङ कल्याण गुठी र घोनाई मूल समारोह समिति २०८२ ले कार्यक्रमको विस्तृत विवरण सार्वजनिक गरेका हुन्।
घोनाई पर्व जनैपूर्णिमाको ‘घोनाई ड्या’ बाट सुरु भई गाईजात्रा हुँदै रोपाइँ जात्रामा पुगेर समापन हुने परम्परा रहेको छ। जनैपूर्णिमाका दिन तामाङ समुदायमा मन्दिर, चैत्य, कुलदेवता र खेतबारीमा क्वाँटी र तीतेपाती अर्पण गर्ने र घरघरमा क्वाँटी पकाउने परम्परा रहिआएको छ। यस पर्वले धार्मिक आस्था र मौलिक कृषि संस्कृतिलाई एकसाथ जोड्दछ।
गाईजात्रा, जसलाई नेवारी भाषामा ‘सापारु’ भनिन्छ, मृत आत्माको सम्झनामा मनाइन्छ। यस क्रममा रोपार, बाउसे, लाखे, हलीजस्ता भेषभूषामा कलाकारहरूले खेत जोत्नेदेखि रोपाइँसम्मको दृश्यलाई प्रतीकात्मक रूपमा प्रस्तुत गर्ने परम्परा छ।
ऐतिहासिक पृष्ठभूमि
गाईजात्राको औपचारिक प्रारम्भ कान्तिपुरका राजा प्रताप मल्ल (सन् १६४१–१६७४) ले गरेको मान्यता छ। छोरा चक्रवतीन्द्र मल्लको असमय निधनपछि शोकमा डुबेकी रानी अनन्तप्रियालाई सान्त्वना दिने उद्देश्यले यो पर्व सुरु गरिएको मानिन्छ। यद्यपि, कतिपय संस्कृतिविद्हरूको भनाइमा यो पर्व त्यसभन्दा धेरै अघिदेखि प्रचलनमा थियो।
यस वर्षको घोनाई पर्वमा १३ विधामा प्रतिस्पर्धा गराइनेछ, जसमा हल गोरु, युवा तथा बाल बाउसे–रोपार, व्यङ्ग्य–हास्य, युवा तथा बाल लाखे, झाँकी, घोडा प्रदर्शन, विद्यालयस्तरीय प्रस्तुति, तथा घोनाई मौलिक नाच (विशेष पुरस्कार) जस्ता विधा समावेश छन्।
प्रत्येक विधामा प्रथम पुरस्कार रु १०,०००, द्वितीय रु ७,०००, तृतीय रु ५,००० र सान्त्वना पुरस्कार रु २,५०० प्रदान गरिनेछ। झाँकी विधामा सान्त्वना पुरस्कारको रकम रु ३,५०० हुनेछ।
घोनाई जात्रा तामाङ समुदायको मौलिक सांस्कृतिक पहिचान मात्र नभई सम्पूर्ण नेपाली समाजमा सहिष्णुता, सहअस्तित्व र एकताको सन्देश दिने पर्व हो। आयोजक समितिका अनुसार, यो महोत्सवले नेपाललाई बहुसांस्कृतिक सम्पदाको धनी राष्ट्रका रूपमा विश्वसामु चिनाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेल्नेछ।
अन्ततः, साउन २५ र २६ गते बौद्धको गल्ली–गल्ली, मन्दिर–चैत्य र खुला मैदानहरूमा घोनाई पर्वको उत्साहले सम्पूर्ण वातावरण रंगीन र सांस्कृतिक धरोहरमा भरिनेछ।
